Азово-Черноморский инженерлік институтының аспиранты Максим Попов Зерноградта инженерлік желілерден автономды энергия үнемдейтін жылыжайды жобалап, салды. Мұндай кешендер биовегетария деп аталады. Олар жылыжайда жыл бойына әртүрлі дақылдарды өсіруге мүмкіндік береді. Мұндай технологиялар ауыл шаруашылығында енді ғана қолданыла бастады және әлі кең тараған жоқ.
Қазір Максим Попов салған жылыжай сынақтан өтіп жатыр. Ол микрожасыл және дәстүрлі жасыл өсіре бастады. Максимнің айтуынша, егін жақсы және қазірдің өзінде кіріс әкеліп жатыр.
Ғалым әрі кәсіпкер болуға талпынған Максим Поповты жоғары технологиялық жылыжайларды игеруді бастауға жетекшісі көндірді. Максим жылыжайларды зерттегісі келмеді, бірақ әріптестерінің кеңесін тыңдап, ол тырысты және тақырыпқа қызығушылық танытты.
– Магистратурада да мені жылыжаймен айналысуға үгіттейтін, бірақ менде жоқ, бұған жаным да болмады. Содан аспирантураға түстім, жетекшім жылыжай шаруашылығымен айналысуды ұсынды, мен келістім. Ал, кеттік. Біз баяу ғылыми мақалалар жаза бастадық, материал жинақтадық және биовегетариандықты дамытуға келдік.
2019 жылы Максим «Умник» байқауында жеңіске жетіп, Инновацияларды ынталандыру қорынан 500 мың рубль көлемінде грант алды, бұл жобаны сызбалардан өмірге көшіруге мүмкіндік берді. Зерноградтағы өз алаңында Максим жылыжайдың алғашқы үлгісін салды.
Био-вегетариандық жылыжайлардың қарапайым жылыжайлардан айырмашылығы, олар инженерлік желілерден автономды түрде жұмыс істейді және жыл бойы жылуды қамтамасыз ете алады. Күн энергиясы фотоэлектрлік модульдер арқылы электр энергиясына айналады. Сумен қамтамасыз ету үшін өсімдіктердің астында құдық жасалады. Одан су жылыжай маңында орнатылған резервуарларға құйылады. Дәстүрлі жылыжайлардан био-өсімдіктердің тағы бір артықшылығы - суық мезгілде жылу жоғалуын азайтатын солтүстік оқшауланған қабырғаның болуы.
Био-өсімдік жамылғысының негізгі ерекшелігі - топырақта жылуды сақтау және жинақтау жүйесі. Кеңейтілген полистирол шамамен 50 см тереңдікте орналастырылған. Құм мен қиыршық тас қоспасының қабаты құйылады, жылумен жабдықтау схемалары орнатылады, содан кейін қоспаның басқа қабаты төселеді, бетон құйылады, үстіне топырақ қабаты құйылады.
Кәдімгі жылыжайларда күннің жылы уақытында жоғары температура көтерілгенде, терезелер ашылып, қарқынды желдету басталады. Био-вегетариандықтарда жылу ағыны көшеге емес, топырақ астына бетонға бағытталады. Суық түскен кезде бетон жылу береді, жер асты жүйесінен ағын жоғары қарай бағытталады.
Қазір биовегетарияның тәжірибелік үлгісі сынақтан өтуде. Екінші жылы мұнда микрожасыл және классикалық жасылдың 20-ға жуық түрі өсіріледі.
Жылыжайлар орталықтандырылған электрмен жабдықтау бар, бірақ егістіктерде коммуникациялар жүргізілмеген елді мекендердің егін шаруашылығына арналған. Био-вегетариандықты құру желіні қосуға және жылыжайды жылытуға үнемдеуге мүмкіндік береді. Максимнің айтуынша, қыста аяз -23 °C-қа жеткенде, жылыжайда +13 °C болған. Вегетариандық зауыттың артықшылықтарына қарамастан, оларды өндіру бойынша бизнесті ашу және жобаны нарыққа шығару қиын. Максим Попов мұндай жылыжайларды қазір сатуды жоспарлап отырған жоқ. Сұраныс төмен болуы мүмкін. Қазіргі дағдарыс жағдайында барлығы ақша үнемдеуге тырысады, сондықтан құны бірнеше есе аз дәстүрлі жылыжайды таңдайды. Сонымен қатар, вегетариандық өсімдікті сынау үшін кем дегенде 5 жыл қажет, ең дұрысы ол 10 жылдан 15 жылға дейін сыналуы керек. Жасау технологиясы нақты жазылуы керек, жобалау кезеңінде анықталған барлық қателер жойылады, Максим атап өтеді:
— Жылыжайды достарым мен туыстарымның көмегімен өзім салдым. Бір жерде қиғаш жасады, қателесті, түзетіп, қайта өңдеуді қажет ететін кемшіліктерді шығарды.
Оның құрылтайшысы жылыжайды жеке ауыл шаруашылығын дамытуға пайдалануды жоспарлап отыр. Максим қазірдің өзінде жылыжайда өсірілген өнімдерді сататын Max Greenhouse брендін жасап, алға жылжытуда. Сіз өсімдікке кез келген нәрсені, тіпті картопты да отырғыза аласыз, деп әзілдейді Максим Попов:
– Бұл жерде экономикалық орындылық тұрғысынан қарау керек. Томаттың вегетациялық кезеңі 3 ай, шпинат, рукола, қырыққабат – 21 күн. Сондықтан жасыл желекке баса назар аудардық, халық жақсы қабылдайды, сұраныс жақсы.
Қазір жүзеге асыру негізінен әлеуметтік желілер арқылы жүзеге асады. Жақын болашақтағы жоспарда – мейрамханалар мен кафелермен келісім-шарттар жасау. Жылыжайды құруға 600 мың рубльге жуық қаржы жұмсалды, оның 500 мыңы грант, 100 мыңы құрылтайшының өз қаражаты. Жоба өз жемісін беріп, кіріс әкеле бастады. Екі жыл ішінде Максим инвестициялардың шамамен 25-30% қайтара алды. Жазда ол фермасының аумағын кеңейтіп, екінші вегетариандық бөлімше салуды жоспарлап отыр.